در مورد ولنتاین چندین روایت وجود دارد که دوتا از آن‌ها عبارتند‌از:

در روم باستان هرساله جشنی برگزار می‌شد که در این روز نام تمام دختران آن شهر را بر روی تکه‌های کاغذی می‌نوشتند و تمام اسم‌ها را در ظرفی می‌ریختند و هر پسر یکی از آن کاغذها را بر می‌داشت که حاوی اسم یکی از دختران شهر بود. (همان کاری که در ازدواج‌های دانشجوئی انجام می‌شود!) و آن پسر و دختر برای یک سال با هم دوست می‌شدند.
(البته کسی از تقلب‌هایی که در عهد باستان انجام می‌شد خبر ندارد شاید در آن زمان نیز آقازاده‌هایی وجود داشتند که سعی می‌کردند با تقلب و اعمال نفوذ در این مراسم دخترهای زیباتر را نصیب خود کنند.)

در سده‌ی سوم میلادی (برابر با آغاز شاهنشاهی ساسانی در ایران)، در روم باستان فرمانروایی بوده است به‌نام کلودیوس دوم. کلودیوس باورهای شگفتی داشته است. برای نمونه: سربازی خوب خواهد جنگید که زن نگرفته باشد. از این رو زناشویی را برای سربازان امپراتوری روم منع می‌کرد. به فرمان کلودیوس کسی اجازه‌ی یاری به زناشویی سربازان را نداشت. ولی کشیشی به نام ولنتیوس (ولنتاین)، پنهانی عقد سربازان رومی را با دختران دلخواهشان جاری می‌کرد. کلودیوس دوم از این رخداد آگاه می‌شود و دستور می‌دهد که ولنتاین را به زندان بیندازند. ولنتاین در زندان دلداده‌ی دختر زندانبان می‌شود و سرانجام کشیش به جرم جاری کردن عقد دلدادگان، با دلی عاشق در 14 فوریه سال 269 میلادی به‌دار آویخته می‌شود. بنابراین او را به نام فدایی راه عشق می‌دانند و از آن زمان تاریخ اعدام ولنتاین نمادی برای عشق شد!

ولی کمتر کسی است که بداند در ایران باستان، نه چون رومیان از سه سده پس از میلاد، بلکه از بیست سده پیش از میلاد، روزی به نام روز عشق بوده است!
شنیدنی است بدانید که این روز برابر است با 29 بهمن، یا تنها 3 روز پس از ولنتاین! این روز «سپندار مذگان» یا «اسفندار مذگان» نام داشته است. فلسفه‌ی بزرگداشت این روز با نام «روز عشق» به این‌گونه بوده است که در ایران باستان هر ماه را سی روز می‌شمردند و افزون بر این‌که ماه‌ها نام داشتند، هریک از روزهای ماه نیز یک نام داشتند. مثلا روز پنجم هر ماه «سپندار مذ» بوده است. سپندار مذ نام ملّی زمین است. یعنی گستراننده، مقدس، فروتن. زمین نماد عشق است چون با فروتنی و گذشت به همه عشق می‌ورزد. زشت و زیبا را به یک چشم می‌نگرد و همه را چون مادری در دامان پر مهر خود امان می‌دهد. از این‌رو در فرهنگ باستان «اسپندار مذگان» را نماد عشق می‌پنداشتند. در هر ماه، یک بار نام روز و ماه یکی می‌شده است که در همان روز جشنی به فراخور نام آن روزو ماه برپا می‌داشتند. از آن‌جایی که روز پنجم هر ماه «سپندار مذ» («اسفندار مذ») نام داشت و ماه دوازدهم سال هم «اسفندار مذ» نام داشت، در پنجمین روز ماه دوازدهم جشنی با همین نام می‌گرفتند.
سپندار مذگان جشن زمین و گرامی‌داشت عشق است. در این روز زنان به شوهران خود با مهر ارمغان می‌دادند. مردان نیز زنان و دختران را بر تخت شاهی نشانده، به آن‌ها ارمغان داده و از آن‌ها فرمانبرداری می‌کردند.

چرا سپندار مذگان در 29 بهمن می‌باشد و روز پنجم اسفند ماه نیست؟
زیرا در گذشته ایرانیان 12 ماه 30 روزه داشتند و 5 روز را نیز افزون بر آن 12 ماه در سال‌نمای خود داشته‌اند (365 روز سال). بنابراین روز پنجم اسفند (سپندار مذگان)، همان روز 335 سال یا 29 بهمن در سال‌نمای کنونی ایرانیان است.